Treść zadania:

„W dobie zagrożenia wirusowego rząd chce udostępnić możliwość zdalnego głosowania na prezydenta. W związku z tym zostałaś/łeś poproszona/y o przygotowanie rozwiązania umożliwiającego oddanie głosu bez potrzeby wychodzenia z domu.

Kierując się procesem UCD, przeanalizuj możliwe przypadki i zaprojektuj rozwiązanie, które będzie możliwe do wdrożenia w krótkim czasie (dla wybranego, jednego przypadku).

Uzasadnij podjęte decyzje projektowe i wybór konkretnego przypadku. Opisz i przedstaw kolejne etapy projektu, które doprowadziły Cię do rozwiązania.

WSKAZÓWKI:

1. Pamiętaj o tym, że osobami uprawnionymi do głosowania są pełnoletni obywatele polscy, bez względu na to, gdzie się znajdują. (…)”

Mój projekt:

Możliwe formy głosowania bez wychodzenia z domu + krótki opis

  1. Telefoniczne lub SMS-owe (trudność w weryfikacji danych osobowych; brak anonimowości).
  2. E-mailowe (trudność w weryfikacji danych osobowych; brak anonimowości; mail może trafić do spamu, poza tym skąd wziąć listę mailową i mieć pewność, że jeden obywatel nie będzie głosował z kilku różnych skrzynek; ponadto mogło dojść do wykradzenia adresów e-mail albo do złamania haseł do skrzynek).
  3. Głosowanie przez okno do drona, któremu mówi się o swoim wyborze i pokazuje dowód osobisty (potrzeba wielu osób do sterowania dronami, poza tym trzeba by znać rozkład mieszkań we wszystkich budynkach wielorodzinnych w Polsce, aby dron skierować do każdego gospodarstwa domowego; wyborcy nie mieliby jak sprawdzić, czy to dron wyborczy, czy przestępczy kradnący dane osobowe; poza tym nawet dron wyborczy można zhakować; niemożliwe zagranicą).
  4. MMS-owe zadeklarowanie wyboru w treści MMS-a + potwierdzenie tożsamości poprzez zdjęcie twarzy z przyłożonym do niej dowodem osobistym (zdjęcie w dowodzie może być nieaktualne i/lub zdjęcie w MMS-ie niewyraźne).
  5. Głos przekazany administracji osiedla lub przedstawicielowi wspólnoty mieszkaniowej, np. telefonicznie (nieanonimowe; tylko w kraju).
  6. Korespondencyjne, listonosz podchodziłby do wszystkich drzwi w swoim rejonie, weryfikował tożsamość, wręczał kopertę z kartą wyborczą, a zaraz potem odbierał wypełnioną (zwiększenie ryzyka rozwoju epidemii; konieczność zaangażowania listonoszy w czasochłonny proces, który wiąże się z możliwością nieświadomego przenoszenia koronawirusa z domu do domu; tylko w Polsce).
  7. WYBRANE NA PODST. DESKTOP RESEARCH: Wykorzystanie e-tożsamości na platformie e-administracyjnej (najpewniejsze jeśli chodzi o: bezpieczeństwo danych i przypisanie oddanego głosu właściwemu kandydatowi, łatwość zweryfikowania tożsamości, szybkość wdrożenia i dostosowanie do wymogów WCAG 2.1, możliwe głosowanie Polaków w innych krajach oraz zachowanie zasad kwarantanny społecznej).

Wybrany przeze mnie sposób głosowania bez wychodzenia z domu

W związku z obostrzeniami dotyczącymi pandemii COVID-19 w Polsce należy do minimum ograniczyć kontakty społeczne, tj. odwiedzanie lokali wyborczych. Najbezpieczniejszym sposobem na oddanie głosu jest zrobienie tego w domu. Co ważne, system musi być bezpieczny, a przy tym szybko wprowadzony do użytku.

Największym problem są umiejętności techniczne obywateli i nieposiadanie w gospodarstwie domowym urządzeń z dostępem do Internetu. W obliczu pandemii każde kontakty międzyludzkie mogą stanowić zagrożenie, dlatego nie należy prosić o możliwość skorzystania z urządzenia sąsiada czy krewnego.

Kolejną kwestią zastanawiającą dla głosujących jest bezpieczeństwo ich danych osobowych podawanych w trakcie e-wyborów oraz zachowanie anonimowości oddanego głosu. Wątpliwości budzić może też prawidłowość zliczania głosów.

Można zatem postawić następującą hipotezę:

Wyborcy chcieliby oddać e-głos, o ile ich dane osobowe byłyby odpowiednio chronione, a oddany głos pozostałby anonimowy. Ważny jest też dostęp wszystkich obywateli do głosowania, istnieje jednak prawdopodobieństwo, że sposób sprawdzania autentyczności danych, a co za tym idzie, także sposób oddawania głosów będzie musiał być nieco odmienny w grupach wyborczych o zróżnicowanych cechach.

Grupy wyborców

Grupy wyborców, których dotyczy problem badawczy, należy szukać wśród wszystkich osób z polskim obywatelstwem, powyżej 18. r.ż., które chcą oddać głos i nie są pozbawione praw wyborczych (np. jako kara zasądzona za popełnione przestępstwo). W dniu wyborów mogą być w Polsce lub w innym kraju. Wśród nich można wyróżnić konkretne grupy:

  1. Najmłodsi wyborcy do 25 r.ż., doskonale obeznani z nowoczesnymi technologiami, którzy mają niewielkie doświadczenie w tradycyjnym głosowaniu albo nie mają ich wcale (mogli towarzyszyć rodzicom w lokalach wyborczych, ale sami nigdy nie oddali głosu na papierze).
  2. Dorośli urodzeni w latach 70., 80. i początkach lat 90., których rozwój przebiegał równolegle z cyfryzacją Polski i świata. Są wykształceni. Sprawnie poruszają się w Internecie i robią to codziennie, dlatego poznanie nowości technologicznych nie stanowi dla nich problemu. Korzystają z udogodnień dla tzw. e-Polaka (np. ePUAP), mają e-konta bankowe, często robią zakupy w sieci, są aktywni w mediach społecznościowych.
  3. Wykluczeni cyfrowo, którzy nie mają w domu urządzenia z dostępem do Internetu.
  4. Osoby po 50. r.ż., posługujące się nowoczesną technologią w stopniu zróżnicowanym.
  5. Przebywający w kwarantannie zdrowotnej, którzy pod groźbą kary nie mogą z nikim się spotykać ani wychodzić z domu. Ich obecność w domu od początku epidemii sprawdzają policjanci.
  6. Osoby z niepełnosprawnościami, które (w zależności od indywidualnej sytuacji) należałoby przypisać do jednej z powyższych grup.

Desktop research (wnioski na podst. *materiałów zamieszczonych w dalszej części prezentacji)

1. W standardach i wytycznych e-wyborów, ogłoszonych w 2017 r. przez Komisję Europejską,  mowa o tym, że:

• o e-głosowaniu należy powiadomić wyborców odpowiednio wcześniej;

• są możliwe w krajach, gdzie ufa się systemowi wyborczemu;

• e-system na każdym kroku musi przypominać, że użytkownik bierze udział w prawdziwych wyborach;

• proces oddawania głosu powinien być dodatkowo podsumowany koniecznością potwierdzenia swojego wyboru;

• głosującym należy zapewnić anonimowość i przestrzegać ich o możliwych niebezpieczeństwach, tj. złośliwe oprogramowanie, którym sam wyborca może zapobiec, korzystając np. z programów antywirusowych.

2. Z dokumentów, artykułów i prezentacji dotyczących systemu wyborczego w Estonii dowiedziałam się, że:

• Estonia to pierwszy kraj, który jak dotąd (stan na 2019 r.) przeprowadził e-wybory na szczeblu lokalnym i krajowym, a także w głosowaniu europejskim;

• wyborcy mogą korzystać z papierowych kart wyborczych i e-głosów (zainteresowanie e-wyborami wzrosło z kilku procent w 2005 r. do 40% wszystkich oddanych głosów w 2019 r.);

• przed oddaniem głosu wyborca musi mieć swój własny numer identyfikacyjny zapisany na specjalnej karcie, którą podpina do swojego komputera, lub e-ID w smartfonie, a swój głos potwierdza jeszcze dwukrotnie różnymi hasłami.

3. System oddawania e-głosów wyborczych TIVI:

• opiera się na doświadczeniach wyborczych Estonii;

• został opracowany przez szerokie grono ekspertów, tj. kryptografowie, specjaliści ds. technologii wyborczych, bezpieczeństwa cybernetycznego, bezpieczeństwa informacji i zarządzania tożsamością;

• to efekt partnerstwa dwóch firm: Cybernetica i Smartmatic, przy czym druga z nich obsługuje wybory w: Belgii, Brazylii, Estonii, USA, Wenezueli i na Filipinach; od strony technologicznej brała udział w głosowaniu na 5 kontynentach i jak do tej pory przetworzyła około 4 miliardy głosów.

Powyższe cechy wskazują, że model estoński (oparty na e-administracji i e-tożsamości oraz na dwukrotnym potwierdzeniu tożsamości) jest wzorcem nawet dla największych i najbardziej doświadczonych firm dostarczających technologie wyborcze.

Desktop research (*materiały)

E-wybory są stałą formą oddawania głosów lub wystąpiły przynajmniej raz w przeszłości w: Estonii, Szwajcarii, we Francji i na Filipinach (źródło: https://www.britannica.com/topic/electronic-voting, 6.04.2020 r.).

1. Council of Europe, 2.3 Ad hoc Committee of Experts on Legal, Operational and Technical Standards for e-voting (CAHVE), a. Explanatory Memorandum to Recommendation CM/Rec(2017)5 of the Committee of Ministers to member States on standards for e-voting, CM(2017)50-add1final (dostęp: https://rm.coe.int/168071bc84, 7.04.2020 r., samodzielne tłumaczenie):

• s. 2: „(…)system głosowania elektronicznego można wprowadzić tylko wtedy, gdy wyborcy mają zaufanie do swojego systemu wyborczego i administracji wyborczej”. Czy Polacy uznają ten warunek za spełniony, jeśli system do e-wyborów zostanie przygotowany w zaledwie kilka tygodni? Czy wg nich ten system będzie godny zaufania?

• s. 8: „(…)gdy głosowanie elektroniczne odbywa się w niekontrolowanym środowisku, na początku procesu należy przypomnieć wyborcy, że uczestniczy on w prawdziwym głosowaniu. (…) Projekt interfejsu, wiadomości dla wyborcy oraz wszelkie inne istotne aspekty powinny być zaprogramowane tak, aby umożliwić wyborcy wyrażenie swojej prawdziwej woli. Pod koniec procesu głosowania wybory są podsumowywane, a wyborca ​​jest proszony o potwierdzenie, że podsumowanie odzwierciedla jego prawdziwą wolę. Dopiero potem głosowanie jest wysyłane do serwera głosowania lub wpisywane do elektronicznej urny wyborczej”.

• s. 11: „Szczególną uwagę należy zwrócić na sposób, w jaki anonimowość i tajność głosowania są wdrażane przy projektowaniu systemu głosowania elektronicznego. W odniesieniu do zdalnego głosowania elektronicznego należy wziąć pod uwagę co najmniej trzy warstwy: aplikację internetową, przeglądarkę i oprogramowanie narzędziowe na komputerze wyborcy. (…) Wyborca ​​powinien zostać poinformowany o możliwości wystąpienia takiego złośliwego oprogramowania, potencjalnym ryzyku, jakie stanowią, o dobrych praktykach, które powinien zastosować, aby zminimalizować ryzyko”.

2. Council of Europe, 2.3 Ad hoc Committee of Experts on Legal, Operational and Technical Standards for e-voting (CAHVE), b. Guidelines on the implementation of the provisions of Recommendation CM/Rec(2017)5 on standards for e-voting (dostęp: https://rm.coe.int/1680726c0b, 7.04.2020 r., samodzielne tłumaczenie):

• s. 13: „Społeczeństwo, w szczególności wyborcy, zostanie poinformowane, z dużym wyprzedzeniem przed rozpoczęciem głosowania, w jasnym i prostym języku, o: systemie głosowania elektronicznego”. Sytuacja pandemii nie dała wiele czasu na poinformowanie społeczeństwa o e-głosowaniu.

Ciekawy przypadek Estonii (*materiały)

Pierwsze e-wybory w Estonii odbyły się w 2005 roku. W 2019 r. 40% wyborców oddało e-głos. Jako pierwszy kraj w Europie zorganizował e-wybory lokalne, krajowe i europejskie. Zachowano jednak możliwość głosowania w lokalach wyborczych na papierowych kartach do głosowania.

1. „REPUBLIC OF ESTONIA PARLIAMENTARY ELECTIONS 4 March 2007 OSCE/ODIHR Election Assessment Mission Report” (dostęp: https://www.osce.org/odihr/elections/estonia/25925?download=true, 7.04.2020 r., samodzielne tłumaczenie):

• s. 15-16: „Komputer używany przez wyborcę musi mieć zainstalowany czytnik kart inteligentnych, aby przetwarzać cyfrowo włożoną kartę identyfikacyjną, a także dwa kody PIN powiązane z kartą identyfikacyjną. (…) Za pomocą tych elementów uprawniony wyborca ​​może oddać swój głos za pośrednictwem Internetu z dowolnego miejsca na świecie. Interfejs głosowania jest zapewniany przez aplikację wyborczą za pośrednictwem przeglądarki internetowej. Głosujący używający Microsoft Windows otwierają adres internetowy www.valimised.ee w swojej przeglądarce, natomiast dla wyborców korzystających z Mac OS lub Linux interfejs głosowania jest samodzielnym programem. Aplikacja wyborcy żąda danych z karty identyfikacyjnej wyborcy, którą należy włożyć do czytnika kart inteligentnych. Aby kontynuować, wyborca ​​wpisuje osobisty kod (PIN1) w celu identyfikacji. Poprzez połączenie SSL między serwerem internetowym a komputerem wyborcy, aplikacja głosująca sprawdza, czy głosujący znajduje się na liście wyborców. Jeśli wyborca ​​nie znajduje się na liście, otrzymuje wiadomość, aby skontaktować się z organem rejestru ludności. Jeśli wyborca ​​znajduje się na liście wyborców, aplikacja wyborcy poda informację, czy wyborca ​​już głosował. Jeśli wyborca ​​jeszcze nie głosował, aplikacja wyborcy wyświetla listę kandydatów według partii i według okręgu wyborczego. Wyborca ​​wybiera jednego kandydata z listy partii (lub kandydata niezależnego), klikając jego nazwę, a następnie potwierdzając wybór. W przypadku gdy głosujący już głosował, aplikacja wyborcza poprosi wyborcę o potwierdzenie, czy chce on/ona zmienić głos. Głosowanie jest szyfrowane za pomocą klucza publicznego serwera liczącego. Aby oddać głos, wyborca ​​musi wpisać drugi osobisty kod (PIN2). Ten kod stanowi potwierdzenie, że głosuje sam wyborca. PIN2 umożliwia karcie podpisanie zaszyfrowanego głosu. Zaszyfrowany głos jest następnie wysyłany do serwera internetowego, który sprawdza, czy podpis cyfrowy odpowiada właścicielowi sesji – innymi słowy, czy ten sam wyborca ​​zainicjował i zakończył proces głosowania. Serwer internetowy przesyła następnie zaszyfrowany głos do serwera głosowania, który żąda sprawdzenia ważności certyfikatu wyborcy z serwera certyfikatów. Jeśli jest ważny, serwer internetowy weryfikuje podpis cyfrowy za pomocą klucza publicznego wyborcy z certyfikatu wyborcy. Po zakończeniu głosowania wyborca ​​otrzymuje na ekranie potwierdzenie, że głos został oddany. Zaszyfrowane głosowanie pozostaje na serwerze głosowania, dopóki nie zostanie zliczone. Podczas trzech dni przed głosowaniem przez Internet NEC codziennie aktualizuje listę wyborców o wszelkie nowe zapisy wyborców dostarczone przez Rejestr Ludności”.

2. D.R. Sandler, D.S. Wallach, „The case for networked remote voting precincts”, Rice University (dostęp: https://pdfs.semanticscholar.org/d12a/c358385544a1a8e2885779ee1a86a6dc2c56.pdf?_ga=2.219164126.678456046.1586087244-1717569439.1586087244, 7.04.2020 r., samodzielne tłumaczenie):

• s. 6: „Autoryzacja użytkownika opiera się na karcie krajowej zawierającej układ karty inteligentnej. Potencjalni wyborcy wkładają kartę do komputera wyposażonego w odpowiedni czytnik, co pozwala im uwierzytelnić się na rządowej stronie internetowej za pośrednictwem zaszyfrowanego kanału, na którym mogą oddać głos. Głosujący mogą głosować tyle razy, ile zechcą, ale tylko ostatni głos zostanie zaakceptowany”.

TIVI – system do głosowania (*materiały)

1. „Verifiable Voting. Accessible, Anytime, Anywhere” (dostęp: https://www.smartmatic.com/fileadmin/user_upload/Smartmatic_Cybernetica_RemoteVoting.pdf, 7.04.2020 r., samodzielne tłumaczenie):

• s. 11: „TIVI opiera się na wiodącym na świecie estońskim protokole głosowania online, który jest stosowany od 11 lat, aby z powodzeniem przeprowadzić 8 ogólnokrajowych wyborów w Estonii. TIVI został opracowany przez globalnie uznanych ekspertów w dziedzinie technologii wyborczej, zarządzania tożsamością, bezpieczeństwa informacji, bezpieczeństwa cybernetycznego i weryfikowalnej kryptografii”.

2. „Online voting. Successfully Solving The Challenges” (dostęp: https://www.smartmatic.com/fileadmin/user_upload/Whitepaper_Online_Voting_Challenge_Considerations_TIVI.pdf, 7.04.2020 r., samodzielne tłumaczenie):

• s. 5: „W 2014 r. Smartmatic i Cybernetica założyły multidyscyplinarne centrum badań i rozwoju, którego celem jest przyspieszenie głosowania online w skali globalnej – TIVI jest wynikiem tego udanego partnerstwa. Firma Smartmatic, założona w USA w 2000 roku, jest wiodącym dostawcą technologii i rozwiązań do głosowania na całym świecie. Dzisiaj, spośród ośmiu krajów, które są pionierami w dziedzinie automatyzacji wyborów, Smartmatic zapewnia technologię i usługi sześciu z nich: Belgii, Brazylii, Estonii, Filipinom, USA i Wenezueli. Firma z siedzibą w Londynie zarządzała wyborami na pięciu kontynentach, przetwarzając prawie 4 miliardy głosów”.

Metody zabezpieczania głosów (na podst. www.smartmatic.com/fileadmin/user_upload/Whitepaper_Online_Voting_Challenge_Considerations_TIVI.pdf, dostęp 8.04.2020 r.)

Przykładowe formy zdalnego potwierdzenia tożsamości/danych osobowych:

• symboliczny przelew, np. w trakcie zakładania konta w kantorze internetowym;

• wypełnienie formularza, następnie sprawdzenie obecności osoby o takich danych w bazie, a po potwierdzeniu wypełniający formularz otrzymuje dostęp do usługi;

• potwierdzenie tożsamości poprzez skan linii papilarnych (wiele nowoczesnych urządzeń daje taką możliwość), a następnie porównanie zgodności przesłanego skanu linii papilarnych z tymi w bazie;

• eID, ePUAP, Profil Zaufany;

• dodatkowe pytania potwierdzające tożsamość, np. nazwisko panieńskie matki;

• zdjęcie twarzy wysokiej jakości, które można w bazie porównać ze zdjęciami z dowodów tożsamości, tj. dowód osobisty, paszport czy prawo jazdy.

Wyniki ankiety dot. e-wyborów

W badaniu prowadzonym w dniach 6-7 kwietnia 2020 r. udział wzięło 10 osób, w tym 2 mieszkające w Dublinie (tam oddałyby głos w e-wyborach). 25 pytań dotyczyło przede wszystkim: miejsca pobytu w trakcie obu tur wyborów prezydenckich, sposobu potwierdzania swojej tożsamości, najczęściej używanych form wsparcia użytkownika produktów cyfrowych oraz opinii nt. różnych aspektów e-głosowania.

Podsumowanie odpowiedzi z ankiety:

  1. 80% woli e-wybory od wyborów korespondencyjnych, przy czym 70% badanych chce wziąć udział w zdalnych wyborach, a 10% jeszcze o tym nie zdecydowało.
  2. Respondenci znają następujące formy internetowej weryfikacji swojej tożsamości: e-mail, skan dowodu tożsamości, Profil Zaufany, potwierdzenie SMS lub w aplikacji w telefonie, nr dowodu osobistego, PESEL, ewidencja dowodów zastrzeżonych, mTożsamość. Każdy z nich deklaruje, że ma zaufanie do wymienionych przez siebie form.
  3. Co do potwierdzenia tożsamości w e-wyborach poprzez przelew 1 grosza na dedykowane konto: na taką formę zgadza się 40% pytanych, a jeśli środki zostaną przeznaczone na cel charytatywny, zgodę wyraża 50% badanych.
  4. 8 na 10 badanych chciałoby wypełnić formularz na tydzień przed głosowaniem, aby uzyskać dostęp do e-karty wyborczej.
  5. Wśród form weryfikacji danych, które respondenci mogliby zaakceptować w przypadku e-wyborów na prezydenta, najczęściej wymieniano: skan dowodu tożsamości, PESEL, Profil Zaufany, ePUAP i potwierdzenie mailowe.
  6. 70% odpowiedzi wskazywało, że strona do głosowania nie powinna być odrębną witryną, ale zakładką na stronie Państwowej Komisji Wyborczej.
  7. W kwestii designu karty wyborczej, 80% uznało karty z obu tur w 2015 r. za czytelne, ale na pytanie o to, czy podobnie jak wówczas instrukcja prawidłowego oddania głosu powinna znaleźć się pod nazwiskami kandydatów, 80% badanych odpowiedziało, że nie.
  8. Ostatnie trzy pytania dotyczyły form szybkiej pomocy użytkownikom produktów cyfrowych. Po przeanalizowaniu odpowiedzi wyraźnie widać, że ankietowani najczęściej korzystają z: e-maili, infolinii telefonicznej, chatbota i formularza kontaktowego. W polu do wpisania własnej odpowiedzi pojawił się też zestaw FAQ i searchbar. Przy czym po 2 z badanych osób wskazały, że nie ufają chatbotom ani infolinii. Jednocześnie odpowiadając na pytanie o zwykle wybieraną szybką formę pomocy (pytanie wielokrotnego wyboru), 7 badanych wskazało e-mail, po 4 osoby infolinię i formularz kontaktowy, a 3 osoby chatbota.

Pełne wyniki ankiety: www.tinyurl.com/ankietaAllegro

Definiowanie problemu (pytania: How might we…?)

  1. Jak możemy wzbudzić w wyborcach zaufanie do systemu do głosowania, zaprojektowanego w wyjątkowych okolicznościach, zaledwie w kilka tygodni?
  2. Jak możemy szybko zaprojektować skomplikowany system, wymagający zabezpieczeń przed atakami?
  3. Jak możemy wykorzystać posiadaną infrastrukturę informatyczną na potrzeby wyborów prezydenckich on-line?

Generowanie pomysłów/rozwiązań problemów

Problem 1. Wzbudzenie w wyborcach zaufania do systemu do głosowania, zaprojektowanego w wyjątkowych okolicznościach, w zaledwie kilka tygodni.

Rozwiązanie:

• Zamieszczenie e-karty do głosowania na stronie administracji centralnej lub systemu, który obywatele znają, np. ePUAP obsługiwany m.in. przez Ministerstwo Cyfryzacji.

• Wielu ankietowanych przeze mnie wskazało ePUAP i Profil Zaufany jako sposób potwierdzenia swojej tożsamości on-line, który darzą zaufaniem.

Problem 2. Szybkie zaprojektowanie skomplikowanego systemu, wymagającego zabezpieczeń przed atakami.

Rozwiązanie:

• Zaprojektowanie dodatkowej zakładki z e-kartą wyborczą w ePUAP-ie/Profilu Zaufanym to szybki sposób na stworzenie bezpiecznej platformy wyborczej on-line.

• Dodatkowo tuż przed odesłaniem wypełnionej e-karty wyborczej glosujący otrzymałby na swój nr telefonu indywidualny kod potwierdzający ponownie, że to właśnie on oddaje głos.

• W drodze do serwera głos byłby pozbawiany metadanych, mogących wskazywać na osobę, która wypełniła kartę (to zapewni anonimowość głosowania). Podobnie do tzw. systemu podwójnej koperty (opisanego na slajdzie 14 w prezentacji).

Problem 3. Wykorzystanie posiadanej infrastruktury na potrzeby wyborów prezydenckich on-line.

Rozwiązanie:

• Najbezpieczniejsza i najlepiej odpowiadająca na potrzeby użytkowników jest platforma ePUAP i Profil Zaufany. Łatwo go założyć, zwłaszcza dla osób, które mają e-konto bankowe (tylko 17% Polaków nie miało w 2016 r. konta, za: www.nbp.pl/badania/seminaria/8v2017.pdf, dostęp: 13.04.2020 r.).

• Stworzenie swojego profilu jest możliwe również tuż przed głosowaniem poprzez logowanie się do banku, zajmuje kilka minut i jest aktywne od razu. Profil Zaufany ma już 6 mln Polaków (za: www.purepc.pl/profil-zaufany-ma-juz-ponad-6-mln-polakow-w-marcu-padl-rekord, 10.04.2020 r.).

Podsumowanie rozwiązań:

• W procesie tworzenia profilu w ePUAP-ie automatycznie tworzone jest konto w Profilu Zaufanym (ma je już 6 mln Polaków). Można jednak zalogować się do niego dopiero po potwierdzeniu tożsamości, na które najszybszym sposobem jest zalogowanie się do banku.

• Warto skorzystać ze wzoru Estonii i sięgnąć po eTożsamość (ePUAP, Profil Zaufany) oraz ponowne potwierdzenie tożsamości kodem wysłanym na numer telefonu (Główny Urząd Statystyczny przechowuje numery telefonów wszystkich obywateli przypisane do numerów PESEL, które zgodnie z prawem zostały przekazane mu przez operatorów telefonii komórkowej, za: www.niebezpiecznik.pl/post/gus-dostal-twoj-nr-telefonu-pesel-i-adres-w-zwiazku-ze-spisem-rolnym-o-co-tu-chodzi, dostęp: 9.04.2020 r.). Poza tym zakładając profile ePUAP i Profil Zaufany, trzeba podać swój adres e-mail i nr telefonu.

• Należałoby jednak wcześniej zmienić Kodeks wyborczy, w którym nie ma jeszcze mowy o e-głosowaniu. Warto zamieścić zgodę na
e-głosowanie także w ePUAP-ie, choć w procesie zakładania konta użytkownik wyraża zgodę na przetwarzanie swoich danych osobowych: „dla realizacji usług online, jakie zostały udostępnione na platformie ePUAP oraz usług na platformie obywatel.gov.pl powiązanych z kontem użytkownika ePUAP”.

Prototypowanie

  1. Design
  2. Umiejscowienie systemu e-wyborczego na stronie ePUAP
  3. Szkice (+ decyzje projektowe)
  4. Wypowiedzi użytkowników w trakcie badania szkiców
  5. User flow
  6. Makiety przygotowane w UXPin (+ decyzje projektowe wynikające z badań szkiców)

DESIGN: karty z obu tur wyborów prezydenckich 2015 r. jako inspiracja

DESIGN: kolorystyka i krój pisma

Umiejscowienie systemu e-wyborczego na stronie ePUAP

Szkic 1. Niewypełniona karta wyborcza (I tura)

Szkic 1A. Karta z zaznaczonym jednym kandydatem (I tura)

Szkic 1B. Karta z zaznaczonymi co najmniej dwoma kandydatami (karta celowo oddana nieważna) (I tura)

Szkic 1.2. Niewypełniona karta wyborcza (II tura)

Szkic 1.2A. Karta z zaznaczonym jednym kandydatem II tura)

Szkic 1.2B. Karta z zaznaczonymi dwoma kandydatami (karta celowo oddana nieważna (II tura)

Szkic 2. Widok potwierdzenia chęci oddania głosu na kandydata wskazanego w poprzednim kroku

Szkic 2A. Widok potwierdzenia chęci oddania głosu na co najmniej dwóch kandydatów wskazanych w poprzednim kroku (ze świadomością, że będzie to głos nieważny)

Szkic 3. Ponowne weryfikowanie tożsamości za pomocą 10-cyfrowego kodu SMS

Szkic 4. Potwierdzenie dla użytkownika, że oddał głos

Chatbot z pomocą (infolinia, FAQ, konwersacja z botem)

Wypowiedzi użytkowników w trakcie badania szkiców (badanie użyteczności „Głośne mówienie”):

  1. Pasek postępu mojego głosowania mógłby mi pomóc, gdybym widział, jakie kroki mam jeszcze przed sobą. One nie zostały nazwane.
  2. Kiedy chcę oddać nieważny głos, to komunikat jest ok. Ale co, jeśli przez przypadek zaznaczę więcej nazwisk. Za każdym razem nad przyciskiem brakuje mi jeszcze wyraźniejszego komunikatu, że mój głos nie będzie ważny.
  3. A co, jeśli wpiszę zły kod albo się pomylę? Co będzie napisane?
  4. Powiedzmy, że nie dotarł do mnie SMS z kodem. Jak mogę prosić, żeby wysłali mi go znowu?
  5. Jak zaznaczę jednego kandydata, to gubi mi się jego nazwisko wśród wszystkich kandydatów.
  6. Ja rozumiem słowo bot, ale nie wiem, czy każdy będzie wiedział, co to. Bardziej zrozumiały dla kogoś w wieku mojej mamy jest np. asystent wyborczy.
  7. Boję się, że kod potwierdzający do mnie do dojdzie. Już tak mi się zdarzało.

Makiety

Makiety z zastosowanymi zmianami, których konieczność wprowadzenia została wywnioskowana z badań szkiców z użytkownikami systemu do e-głosowania.

User flow: I tura

User flow: II tura

User flow: I i II tura

Makieta 1. Niewypełniona karta wyborcza (I tura)

Makieta 1A. Karta z zaznaczonym jednym kandydatem (I tura)

Makieta 1B. Karta z zaznaczonymi co najmniej dwoma kandydatami (karta celowo oddana nieważna) (I tura)

Makieta 1.2. Niewypełniona karta wyborcza (II tura)

Makieta 1.2A. Karta z zaznaczonym jednym kandydatem (II tura)

Makieta 1.2B. Karta z zaznaczonymi dwoma kandydatami (karta celowo oddana nieważna II tura)

Makieta 2. Widok potwierdzenia chęci oddania głosu na kandydata wskazanego w poprzednim kroku

Makieta 2A . Widok potwierdzenia chęci oddania głosu na co najmniej dwóch kandydatów wskazanych w poprzednim kroku (ze świadomością, że będzie to głos nieważny)

Makieta 3. Weryfikowanie tożsamości za pomocą 10-cyfrowego kodu SMS

Makieta 3A. Alert o złym kodzie SMS-owym

Makieta 4. Potwierdzenie dla użytkownika, że oddał głos

Chatbot